محیط کشت افتراقی چیست؟
محیط های مختلف بر اساس شکل ظاهری کشت، انواع مختلف باکتری‌ها را تشخیص می‌دهند. در این میان محیط کشت افتراقی حاوی یک یا چند عامل است که باعث می‌شود باکتری‌هایی با ویژگی‌های متابولیک یا کشت خاص با سایر باکتری‌های رشد کرده در همان صفحه آگار، متفاوت به نظر برسند. این نوع محیط گاهی اوقات به عنوان رسانه شاخص نیز شناخته می‌شود. همچنین در پاسخ به اجزای محیط، کلنی‌های باکتری ممکن است تغییر رنگ داده یا از طریق تولید آنزیم‌های خارج سلولی ظاهر محیط را تحت تأثیر قرار دهند.
برای درک بهتر این مطلب به ذکر مثالی خواهیم پرداخت:
در شکل زیر آگار خون با پیامدهای احتمالی را مشاهده می‌کنید.
آگار خون یک محیط غنی شده است که برای همولیز، لیز و هضم گلبول‌های قرمز خون متفاوت است. در ناقص یا همولیز a، آگار اطراف کلنی‌ها به رنگ سبز تغییر می‌کند. زیرا هموگلوبین به متهموگلوبین تبدیل می‌شود. در همولیز کامل یا b، آگار اطراف کلنی‌ها به بی رنگ تبدیل شده و همچنین هیچ تغییری در آگار در نمونه‌های غیر همولیتیک یا g-hemolytic رخ نمی‌دهد. برای کمک به شناسایی باکتری‌ها می‌توان از همولیز استفاده کرد. در برخی از گونه‌ها مانند E. coli، فعالیت همولیتیک می‌تواند متفاوت باشد و می‌تواند با بیماری‌زایی همراه شود.
یا در MacConkey آگار
MacConkey آگار برای ارگانیسم‌های گرم منفی به دلیل نمک‌های صفراوی و کریستال ویولت که مانع از رشد باکتری‌های گرم مثبت می‌شود، مناسب است. این بدان معناست که تنها باکتری‌های گرم منفی قادر به رشد و تشکیل کلنی در آگار مک کانکی خواهند بود. MacConkey آگار برای متابولیسم لاکتوز متفاوت است. باکتری‌های تخمیر کننده لاکتوز pH محیط را کاهش داده و در پاسخ، نشانگر pH قرمز خنثی، کلنی‌ها را به رنگ صورتی متوسط در می‌آورد. موجودات تخمیر کننده غیر لاکتوز سفید یا بی رنگ می‌مانند و رنگ محیط به زرد تغییر می‌کند.
تفاوت محیط کشت افتراقی با محیط کشت انتخابی
همان طور که بیان شد در محیط کشت افتراقی امکان رشد میکروارگانیسم‌های مختلف وجود دارد اما در محیط کشت انتخابی به دلیل وجود برخی عوامل دیگر مانند ضد عفونی کننده‌ها، رنگ و... تنها میکروارگانیسم‌ها مرود نظر امکان رشد را دارند و برای درک بهتر تفاوت محیط کشت افتراقی و انتخابی جدول زیر را مطالعه کنید:
| محیط کشت افتراقی | محیط کشت انتخابی |
| محیط های افتراقی محیط‌های کشت هستند که برای تشخیص میکروارگانیسم ها از یکدیگر توسط ویژگی های رشد قابل مشاهده طراحی شده اند. | محیط های انتخابی محیط های کشت هستند که برای رشد یک ارگانیسم منتخب و در عین حال مهار رشد سایر میکروارگانیسم ها طراحی شده اند. |
| محیط کشت افتراقی برای تمایز میکروارگانیسم ها از یکدیگر طراحی شده اند. | محیط های انتخابی برای جداسازی و شناسایی گروه خاصی از میکروارگانیسم ها طراحی شده اند. |
| محیط های افتراقی حاوی مواد مغذی هستند که به طور متفاوتی توسط میکروب ها استفاده می شوند و به طور کلی حاوی بازدارنده هایی برای سرکوب سایر میکروب ها نیستند. | محیط های انتخابی حاوی مواد مغذی خاصی برای رشد یک میکروارگانیسم خاص هستند و حاوی رنگ ها یا مواد سمی برای مهار رشد میکروب های دیگر هستند. |
| آگار خون (Blood agar)، آگار EMB و آگار مک کانکی نمونه هایی از محیط های افتراقی هستند. | EMB agar، Mannitol Salt agar، MacConkey agar و Phenylethyl Alcohol (PEA) نمونه هایی از محیط های انتخابی هستند. |
کلام آخر
در این مطلب سعی شد تا به طور مختصر اما بسیار کامل به بررسی محیط افتراقی پرداخته و با ذکر مثالی کارکرد آن بیان شود. در انتها نیز به مقایسه این محیط کشت با محیط کشت انتخابی پرداختیم. همان طور که مشاهده کردید محیط کشت افتراقی برای شناسایی و جداسازی میگروارگانیسم‌های زنده مورد استفاده قرار می‌گیرد و بلاد آگار، آگار مک کانکی و... برخی از نمونه‌های محیط کشت افتراقی به شمار می‌روند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه و یا خرید انواع محیط کشت می‌توانید به سایت رازی طب آریا کوشا مراجعه کنید.
